Research studies on the morphological determinants of motor skills fall within the field of interest of a relatively young discipline termed kinan-thropometry. The name has its roots in the Greek words kinein (to move), anthropos (human), and metrein (to measure). The guide is an auxiliary material for conducting practical classes in the field of sport. The content of the guide is intended to show students what kinanthropometry is as a relatively new academic subject. Its purpose is to provide a set of refer-ence methods for kinanthropometric diagnostics. Measurements are usu-ally carried out using anthropometric methods and then used for analysis in the context of the effects of human movement activities. The popularity of kinanthropometry is growing worldwide while it is used in many research areas, especially in physical culture and medical and health sciences. Kinanthropometry has applications in many fields includ-ing, for example, ergonomics, nutrition, healthcare, and injury prevention. Its goal is to gain a thorough understanding of the functioning of the hu-man body by measuring its size, shape, proportion, and tissue composi-tion in relation to health, physical activity, and motor performance. With the analysis of the relationship between morphological structure and mo-tor effects, kinanthropometry contributes significantly to optimizing the training of athletes by reducing the risk of injury and development of ap-propriate therapeutic strategies. Studies conducted in children provide additional opportunities to identify, in the early stages of human develop-ment, their sports potential, whereas simultaneous tracking of changes over time in groups of non-athletes and athletes makes it possible to de-termine the impact of early sports training on the course of development and maturation. The practical part of the guide is organized so that it will be useful for future coaching work, independent scientific research, and undergraduate, master's, or doctoral theses. In all content, emphasis is placed on tests, protocols and procedures, data collection, data analysis, and correct interpretation of results.

Czy można kogoś nauczyć czegokolwiek bez jego zgody? Chyba nie. Dlatego w pełni zgadzam się z Henrykiem Grabowskim, który pisze, że cyt. „.. sztuka nauczania nie polega na przekazaniu informacji (to nie wymaga żadnej sztuki), lecz na motywowaniu do jej przyjmowania” (Grabowski 2007, s.,18). Parafrazując tę myśl można powiedzieć, że należy zrobić wszystko by studentom, którzy pragną być animatorami, instruktorami czy trenerami, „chciało się chcieć” zdobywać wiedzę i umiejętności, a osiągając odpowiednie kompetencje mieli świadomość potrzeby uczenia się przez całe życia. Ponieważ miarą ogólnie pojętej mądrości jest świadomość tego, czego się nie wie, a nie tylko to, co się wie. Monografia stanowi jednolite tematycznie opracowanie naukowe, obejmujące swoim zasięgiem rekomendacje dotyczące postępowania w podejmowaniu aktywności rekreacyjnej (aktywności fizycznej), we wszystkich okresach ontogenezy, działalności ukierunkowanej przede wszystkim na zdrowie, a co za tym idzie, poprawę jakości życia współczesnego człowieka. Podjęte w książce „Metodyka rekreacji – warsztat pracy specjalisty” wątki tematycznie dotyczą rekreacji ruchowej jako składnika zdrowego stylu życia, stymulatorów uczestnictwa (a w nim uwarunkowań, motywów, barier uczestnictwa w rekreacji ruchowej) oraz roli środowisk wychowujących do rekreacji ruchowej i znaczenia animacji w tym działaniu. Omówiono także zdolności motoryczne człowieka w ontogenezie. W kolejnych rozdziałach uwzględniona została wiedza z zakresu programowania realizacji i oceny skuteczności aktywności rekreacyjnej, czyli ogniwa procesu rekreacji ruchowej, będące podstawą wszelkiej działalności rekreacyjnej, a następnie uszczegółowienie tej wiedzy w treningu zdrowotnym (rekreacyjnym) oraz wskazówkach metodycznych dotyczących prowadzenia zajęć z grupami celowymi i specjalistycznymi. Kolejne rozdziały dotyczą opisu sylwetki zawodowej anima-tora/instruktora/trenera, stylów kierowania grupą oraz zasad zachowania bezpieczeństwa na zajęciach rekreacji ruchowej i działalności zgodnej z wybranymi przepisami prawnymi. Całość zamykają słownik pojęć i piśmiennictwo. Takie kompendium wiedzy, naszym zdaniem, stanowi podstawę budowania dobrego warsztatu specjalisty rekreacji ruchowej (animatora/ instruktora/ trenera/ organizatora/ menagera), zawiera również treści, będące ważnym elementem w efektach kształcenia absolwentów Akademii Wychowania Fizycznego. Animator kultury fizycznej, w swojej pracy, to człowiek wzorcotwórczy, prowadzący sportowy i higieniczny tryb życia, aktywnie spędzający swój czas wolny. Bardzo trafna w tym przypadku wydaje się być myśl Seneki, który mówił że: „Najmniej działa się tym co się mówi, więcej tym co się robi, ale najwięcej tym kim się jest”. Powinien on niezależnie od zadań i sytuacji, jakie spotkać może w swojej pracy, być profesjonalistą, prezentować wysoki poziom kultury osobistej i umiejętności współdziałania z ludźmi. Profesjonalizm przejawia się przede wszystkim, w posiadaniu i wykorzystaniu wiedzy podstawowej i umiejętności warsztatowych. Łączy się to ze znajomością zarówno ogólnych zasad postępowania (zasad dydaktyczno-wychowawczych), form, metod, i środków nauczania, sposobów programowania i realizacji oraz technik badania skuteczności tego działania, jak też sposobów komunikowania się z grupą. Ważną umiejętnością animatora/ instruktora rekreacji jest również wprowadzenie i utrzymanie właściwej atmosfery zajęć, umożliwiającej ćwiczącym wypoczynek i rozrywkę. Dobra prezencja, czyli poprawna sylwetka, estetyczny wygląd oraz odpowiednia sprawność ogólna i specjalistyczna to podstawowe zewnętrzne atrybuty instruktora podnoszące jego prestiż w oczach uczestników zajęć. Chcąc osiągać jak najlepsze efekty pracy – tworząc swój warsztat pracy – instruktor nie może zapomnieć o: •ustawicznej pracy nad sobą. Dotyczy to zarówno wiedzy, jak i umiejętności technicznych i podtrzymywania własnego potencjału wydolności i sprawności fizycznej, •podmiotowym traktowaniu uczestnika, •zachowaniu odpowiedniej proporcji pomiędzy dyscypliną a tolerancją, •preferowaniu w pracy i w życiu zasady „fair play”, •tworzeniu właściwej atmosfery na zajęciach. Poczucie humoru sprzyja klimatowi współpracy i współdziałania, a uśmiech jest nierozerwalnie związany z dobrą zabawą i rozrywką, co gwarantuje właściwy wypoczynek, •prospektywnej-przyszłościowej wizji swoich działań. Najważniejsze w tym procesie jest kim człowiek się staje, a nie kim jest. To także twórczy charakter postawy instruktora czyli gotowość do innowacyjnych zachowań – działań, •prozdrowotnej roli aktywności ruchowej w życiu człowieka, •zachowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy. Treści znajdujące się w tej książce nie są gotową receptą na osiągnięcie sukcesu. Każde działania, dotyczące nawet tej samej grupy wiekowej, są inne. Zróżnicowany jest odbiorca, warunki, cele czy motywy podejmowania aktywności. Mamy jednak nadzieję, że umiejętne wykorzystanie wiedzy zawartej w tej pozycji pomoże w budowaniu dobrego warsztatu specjalisty rekreacji ruchowej. Należy jednak zawsze pamiętać, że sukces zależy nie tylko od merytorycznego przygotowania, ale od inwencji, charyzmy, kreatywności i trafności dokonywanych wyborów. Zatem życzę, potencjalnym animatorom i instruktorom aktywności rekreacyjnej, powodzenia i sukcesów w budowaniu własnego warsztatu pracy.

Prezentowana praca jest poświęcona ekonomiczno-finansowym aspektom funkcjonowania przedsiębiorstw w obszarze sportu, turystyki i rekreacji. Opracowanie zawiera elementy analizy z szeroko rozumianego biznesu sportowo-turystycznego w Polsce. Należy zaznaczyć, że aktualnie nie jest dostępnych wiele opracowań na ten temat, a jeśli nawet są to raczej dotyczą poszczególnych zagadnień niż całościowego, kompleksowego potraktowania. Na tym tle niniejsze opracowanie uzupełnia lukę sprowadzającą się do nikłej wiedzy dotyczącej ekonomiczno-finansowej strony sektora sportu, turystyki i rekreacji. Przy czym coraz aktualniejsze staje się to, że obszar sportu, turystyki i rekreacji musi być traktowany jak każdy inny sektor gospodarki z uwzględnieniem jego specyfiki polegającej na tym, że trzeba realizować równanie: duże środki finansowe – bardzo dobre wyniki gospodarcze – jeszcze większe przychody. Zasadniczym celem opracowania jest prezentacja, analiza i ocena problemów ekonomiczno-finansowego funkcjonowania przedsiębiorstw w sferze sportu i rekreacji. Podstawowa hipoteza badawcza zmierza do tego:W jaki sposób przedsiębiorstwa i firmy sektora sportu, turystyki i rekreacji realizują na rynku wolno-konkurencyjnym, w warunkach konkurencyjności międzynarodowej zadania i cele przeznaczone dla podmiotów typowych dla gospodarki rynkowej. Jakie warunki powinny być spełnione, aby spełnić wymagania stawiane przez wymogi rynkowe dla przedsiębiorstw z obszaru sportu, turystyki i rekreacji? Jakie powinny być zasady i możliwości finansowania przedsiębiorstw z tego obszaru w Polsce? W pracy zostały wykorzystane podstawowe metody badawcze takie jak: analiza, dedukcja czy wnioskowanie logiczne. Stały się one niezbędne do oceny ta-kich zjawisk jak: konkurencyjność, rentowność, czy analiza finansowa w przedsiębiorstwie. Praca ma charakter przeglądu ułatwiającego studiowanie i szybkie odnajdowanie kluczowych pojęć, formułowanie sytuacji problemowych oraz poszukiwanie odpowiedzi na nurtujące pytania. Jej struktura została ułożona w sposób zapewniający jasność i logiczność przyjętych analiz. W rozdziale pierwszym zostały omówione podstawowe pojęcia z zakresu podejmowania działalności przedsiębiorczej. Omówiono klasyfikacje i podstawowe problemy związane z wyborem formy prawnej działalności gospodarczej. Rozdział drugi poświęcono analizie przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji. Zostały w nim omówione podstawy przewagi konkurencyjnej oraz czynniki wpływające na konkurencyjność. W rozdziale trzecim została scharakteryzowana problematyka analizy ekonomicznej. Zostały tam omówione w pierwszej kolejności pojęcie, istota, zakres oraz obszary analizy ekonomicznej. W rozdziale czwartym została podjęta problematyka sposobów finansowania działalności przedsiębiorstw z różnych źródeł. Rozdział piąty obejmuje problematykę i obszary analizy przedsiębiorstwa w otoczeniu fiskalnym. Zostały w nim wyeksponowane podstawowe elementy istoty podatku, ich rodzaje oraz formy opodatkowania podmiotów gospodarczych. W rozdziale szóstym został przedstawiony problem znaczenia biznes planu w działalności przedsiębiorstwa. Zostały scharakteryzowane elementy istotne biznes planu oraz znaczenie ryzyka w jego tworzeniu. Rozdział siódmy został poświęcony roli i zadania analizy ekonomicznej w ocenie przedsiębiorstwa. W ten sposób został uzupełniony i pogłębiony rozdział III. Rozdział VIII ocenia działalność gospodarczą przedsiębiorstw w obszarze STiR. Poddane analizie problemy nie tworzą kompendium wiedzy podstawowej z zakresu ekonomii i analizy ekonomiczno-finansowej. Są to tylko wybrane, zasadnicze kwestie stanowiące istotę omawianych zagadnień i jak każdy wybór wynikający z celów i ograniczeń, mogą tworzyć potrzebę szerszego ich poznawania przez czytelnika. Jego adresatami są głównie studenci kierunków wychowanie fizyczne i sport, którzy sygnalizując potrzebę zaistnienia tego rodzaju opracowania spowodowali, że powstała dla lepszej współpracy uczących i studiujących. Podręcznik jest pracą pracowników Katedry Organizacji, ekonomii i zarządzania Wydziału Wychowania |Fizycznego AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie, którzy tworząc poszczególne fragmenty książki, wnieśli zarówno własne pomysły i przemyślenia, jak i ujęcia problemów które można odnaleźć w istniejących podręcznikach z tej dziedziny wiedzy. Autorzy opracowania mają nadzieję, że taka prezentacja materiału i zagadnień ułatwi poznawanie i zrozumienie podstawowych kwestii dotyczących ekonomii sportu i podejmowania działalności gospodarczej w sporcie, turystyce i rekreacji oraz stanie się podstawą szerokiej wymiany poglądów na temat profesjonalnego podejścia do przedsiębiorstw funkcjonujących w obszarze sportu, turystyki i rekreacji.

Turystyka przez wielu uznawana jest za najbardziej dynamicznie rozwijającą się gałąź przemysłu światowego. Mimo zawirowań związanych z kryzysem ekonomicznym, terroryzmem, zmianami megatrendów turystyka w perspektywie globalnej notuje ciągły wzrost wyrażający się chociażby liczbą podróży, udziałem w wartości PKB wybranych krajów czy inwestycjami w infrastrukturę turystyczną i okołoturystyczną. Postępujący rozwój turystyki, w niemal wszystkich jej aspektach, w dużym stopniu wynika z możliwości i zdolności do wykorzystywania wszelkich dostępnych innowacji pozwalających na tworzenie atrakcyjnych, niekiedy nowatorskich produktów. Jednym z istotnych zagadnień wpisujących się w myślenie o współczesnej turystyce pozostaje także koncepcja rozwoju zrównoważonego, która stanowić może źródło inspiracji i rozwiązanie alternatywne dla tradycyjnego sposobu planowania i projektowania. Założenia turystyki zrównoważonej są szeroko dyskutowane na forum krajowym i międzynarodowym. Dotychczasowe opracowania w większości ograniczają się jednak do sfery dyskursywnej problemu, do rzadkości należą natomiast opracowania, które w odniesieniu do wskazań teoretycznych szeroko omawiałby sferę implementacyjną koncepcji. Niniejsza książka tę lukę wypełnia – obok przesłanek teoretycznych przedstawia bowiem także praktyczną stronę zagadnienia, wraz z przykładami konkretnych zastosowań. Zawarte w rozdziale pierwszym informacje przybliżają problematykę turystyki zrównoważonej i rozwoju zrównoważonego w ujęciu teoretycznym, uwzględniającym zarówno stanowiska badaczy krajowych jak i za-granicznych. Chronologiczny przegląd kluczowych dokumentów i inicjatyw pozwala prześledzić ewolucję i kształtowanie się podstaw ideowych i operacyjnych koncepcji w szerokim kontekście społecznym, gospodarczym, politycznym i ekologicznym. W kolejnych podrozdziałach omówiono ponadto dokumenty strategiczne stanowiące umocowanie prawne rozwoju zrównoważonego, uwarunkowania i wskaźniki rozwoju zrównoważonego w turystyce, bariery rozwoju turystyki zrównoważonej oraz inne zagadnienia stanowiące ramy teoretyczne omawianych zagadnień. Rozdział drugi stanowi kontynuację rozważań teoretycznych i ogni-skuje się na zagadnieniach związanych z innowacjami wspierającymi rozwój zrównoważony w turystyce. Przedstawione źródła, typologie oraz przykłady praktycznych zastosowań innowacji uwidaczniają złożoność i wielowarstwowość poruszanej problematyki. Rozdział trzeci prezentuje praktyczną stronę koncepcji turystyki zrównoważonej. Punkt odniesienia stanowią badania własne, prowadzone na obszarach turystycznych o zróżnicowanym charakterze (kulturowym, przyrodniczym, klimatycznym, geograficznym itd.). Wśród prezentowanych miejsc znalazły się obszary leśne, nadrzeczne, chronione, nadmorskie i inne. Odmienność poszczególnych obszarów umożliwiła wskazanie wielorakich, niekiedy zaskakujących zastosowań koncepcji turystyki zrównoważonej zarówno w Polsce, jak i na świecie. Podsumowując: treści zawarte w książce, w ślad za poszczególnymi rozdziałami, podzielić można na trzy podstawowe bloki: - teoretyczne omówienie rozwoju zrównoważonego w turystyce, - kontekst teoretyczny i przykłady innowacji wspierających rozwój zrównoważony w turystyce, - rozwój zrównoważony obszarów turystycznych w perspektywie ba-dań empirycznych. Logika oraz układ książki wskazywać mogą, że z jednej strony publikacja stanowi źródło informacji o charakterze podręcznikowym, z drugiej jednak traktowana może być jako baza wiedzy, a także inspiracji dla osób i podmiotów odpowiedzialnych za kreowanie turystycznego rozwoju obszarów. Jednocześnie, ze względu na bogactwo informacji pochodzących z badań empirycznych stanowić może punkt wyjścia do dalszych rozważań nad rozwojem zrównoważonym w środowisku naukowym i akademickim.

Początki rozwoju winiarstwa w Polsce są przedmiotem sporu wśród znawców problemu. Według jednych winiarstwo ma prawie tysiącletnią historię na ziemiach polskich, zaś według innych zarówno rozwój winiarstwa jak i enoturystyki jest procesem rozpoczętym w Polsce niedawno, bo zaledwie dekadę temu. Skłaniając się bardziej w stronę tego drugiego stanowiska można stwierdzić, że współczesne winiarstwo i enoturystyka odpowiadają nowym potrzebom i oczekiwaniom społeczeństwa wobec wyjazdów urlopowych i podróży turystycznych. Autorka pracy wychodzi z założenia, że enoturystyka w Polsce jest nową formą spędzania czasu, której oferta skierowana jest do wymagających, znających wina i zamożnych turystów, w przeciwieństwie do stosunkowo niedawnej epoki PRL, charakteryzującej się tanim, wątpliwej jakości i dostępnym dla wszystkich winem. Ze względu na fakt, że enoturystyka jest kierunkiem stosunkowo nowym w turystyce krajowej, należy badać oraz rozwijać wiedzę na ten temat zarówno z punktu widzenia lokalnej czy regionalnej go-spodarki jak i metod zarządzania winnicą, zwłaszcza w obszarze komunikacji marketingowej i budowania relacji z konsumentami. W rozdziale pierwszym monografii w syntetyczny sposób przedstawiono historię powstania wina i zmiany w jego postrzeganiu oraz konsumpcji na przestrzeni lat. Wskazano rolę wina w Polsce w różnych epokach historycznych. Zdefiniowano wino jako produkt i po-kazano jego symbolikę. Omówiono również współczesny rynek wina w Europie. Zaprezentowano także wielowymiarowość zarządzania biznesem winiarskim w odniesieniu do klasycznych funkcji zarządzania. W kolejnej części książki, opisany został rozwój winiarstwa w XXI wieku w Polsce, wskazano także uwarunkowania jego rozwoju. Wyodrębniono najważniejsze czynniki, które spowodowały wzrost zainteresowania uprawami winorośli, zakładaniem winnic i produkcją wina ze strony inwestorów, a także czynniki oddziałujące na wzrost zainteresowania ze strony popytowej, czyli turystów. W roz-dziale trzecim książki zaprezentowano znaczenie turystyki i jej dynamikę zmian oraz oceniono jej znaczenie dla gospodarki regionu. Zdefiniowano w tej części enoturystykę oraz wskazano korzyści i koszty związane z jej rozwojem w regionie z różnych perspektyw: właścicieli winnic (przedsiębiorstw winiarskich), lokalnej społeczności oraz władz samorządowych. Rozdział czwarty poświęcono charakterystyce sfery popytu na rynku wina. W tej części pracy przedstawiono wyniki badań własnych przeprowadzonych wśród 723 konsumentów wina, oceniono ich wiedzę, zainteresowania i znajomość oferty enoturystycznej w Polsce oraz oczekiwania wobec tego specyficznego produktu, jakim jest wino. W ostatnim rozdziale, piątym tej książki, zaprezentowano specyfikę komunikacji marketingowej, realizowanej przez właścicieli winnic, polegającej na budowaniu relacji z konsumentami. Dokonano przeglądu stron WWW gospodarstw winiarskich i omówiono wykorzystanie mediów społecznościowych (SM) przez właścicieli największych powierzchniowo winnic w Polsce w celu diagnozy wykorzystania social mediów w praktyce gospodarczej i przydatności w prowadzonej działalności.

Branża turystyczna jest szczególnie wrażliwa na sytuację na świecie: wydarzenia polityczne, kryzysy ekonomiczne, zagrożenia zdrowotne i inne katastrofy, takie jak klęski żywiołowe, wojny czy ataki terrorystyczne. Każda sytuacja kryzysowa ma swój unikalny charakter, więc jej konsekwencje mają różnoraki charakter i zasięg. W przeszłości wielokrotnie branża turystyczna musiała radzić sobie z wieloma kryzysami, jednak ich negatywne skutki nigdy nie miały tak globalnego charakteru. W 2020 roku wybuch pandemii COVID-19 i ograniczenia w podróżowaniu spowodowały bezprecedensowe problemy w branży turystycznej. Zarządzający hotelami, restauracjami, personel i ich goście musieli stawić czoła różnym wyzwaniom, było konieczne podejmowanie szeregu działań, aby sprostać nowej sytuacji. Niniejsze opracowanie ma na celu zaprezentowanie skutków pandemii COVID-19 na wybrane segmenty branży turystycznej: hotele, gastronomię, transport, biura podróży, działalność pilotów wycieczek i przewodników turystycznych oraz omówienie niektórych strategii przetrwania, już obserwowanych i możliwych do wdrożenia w tych sektorach usług turystycznych podczas kryzysu pandemicznego (w perspektywie krótko- i długoterminowej). Badania autorów oparto przede wszystkim na przeglądzie literatury przedmiotu, danych statystycznych oraz przepisach sanitarnych opracowanych przez globalne organizacje międzynarodowe, krajowe podmioty rządowe i pozarządowe, samorządy i branżę hotelarską. Autorzy poddali krytycznej analizie wdrażane systemy zarządzania w hotelarstwie, gastronomii, transporcie, usługach organizacji i pośrednictwa w odpowiedzi na kryzys COVID-19 (przegląd literatury przedmiotu, dane jakościowe) oraz dane ilościowe, uzyskane w oparciu o dostępne informacje statystyczne na temat ruchu turystycznego i obłożenia hoteli (lata 2019-2020). Tak zgromadzony materiał pozwolił porównać, pod kątem różnych aspektów, sytuację tych branż przed pandemią oraz podczas kryzysu COVID-19. Wnioski końcowe zostały przedstawione w ujęciu kilku wątków problemowych: kryzys ruchu turystycznego, ochrona zdrowia personelu i tury-stów, administracyjne ograniczenia wynikające z reżimu sanitarnego i możliwe zalecenia do-tyczące zarządzania tymi sektorami w okresie ‘nowej normalności’ w ruchu turystycznym. Słowa kluczowe: turystyka zrównoważona, pandemia COVID-19, bezpieczeństwo sanitarne, działania naprawcze

Potrzeba zapewnienia mieszkańcom wielkich miast właściwych warunków dla aktywnego wypoczynku, traktowanego, jako codzienna potrzeba wysiłku fizycznego, a także sposób dla zagospodarowania świątecznego lub urlopowego czasu wolnego, jest znana i wielokrotnie opisywana w literaturze przedmiotu (Dąbrowski 2006, Łobożewicz 1994, Torkildsen 2006). Także znaczenie systematycznej, codziennej rekreacji ruchowej, w szczególności realizowanej na terenach zieleni otwartej, o wysokiej, jakości środowiska, odpowiednio urządzonych i zachowujących walory estetyczne – jest ujmowane wielowątkowo w literaturze przedmiotu (Pomorski 1998, Wirszyłło 1974, Wyrzykowski 2000). Sport i rekreacja, realizowane w czasie wolnym, mają ogromne znaczenie dla zdrowia, sprawności fizycznej i psychicznej szczególnie dla mieszkańców współczesnych miast zagrożonych stałym, długotrwałym oddziaływaniem stresu, pogłębionym niską jakością środowiska zamieszkania. Nie ma wątpliwości, że możliwość aktywnego wypoczynku na odpowiednio przygotowanych terenach, jest bezcenną szansą odnowienia i wzmocnienia sił mieszkańców miast (Kozdroń 2004, Mazurek 2003, Mogiła-Lisowska 2010). Toteż powinno być przedmiotem troski i niepokoju zarówno postępujące zjawisko ograniczania powierzchni istniejących miejskich parków i zieleńców publicznych, także o walorach historycznych, ponieważ planuje się na nich zabudowę – jak i niedostateczne przygotowanie publicznych terenów zieleni dla codziennej rekreacji. Przyjęło się narzekać na ospałe, pozbawione ducha sportowego społeczeństwo (szczególnie młodsze pokolenie), ale jednocześnie brakuje właściwie zagospodarowanych, ogólnie dostępnych, nie-komercyjnych pływalni, boisk do gier, kortów tenisowych. Administracje i zarządy wielu osiedli mieszkaniowych często zaniedbują wspólne tereny wypoczynku albo wręcz decydują się na likwidację (bądź poważne ograniczenie) terenów wypoczynku osiedlowego, chcąc ze sprzedaży cennych, bo uzbrojonych i atrakcyjnie zlokalizowanych terenów miejskich zdobyć środki na niezbędne inwestycje (ocieplanie budynków, wymianę stolarki, remonty CO itp.). Niepokoją pojawiające się doniesienia prasowe w prasie lokalnej o zamierzeniach stopniowej likwidacji miejskich ogrodów działkowych, bez zastąpienia ich inną formą zieleni urządzonej. W konsekwencji miejskie tereny zieleni, tradycyjnie użytkowane, jako sportowo-rekreacyjne oraz rezerwowane dla takiej funkcji w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, zaczynają być coraz częściej terenami przeznaczanymi pod zabudowę (przykładem jest Skarpa Warszawska). Podobny los spotka istniejące urządzenia sportowe i rekreacyjne, przeznaczane ze względów ekonomicznych do innej niż pierwotna funkcji (organizacja bazarów handlowych na zamkniętych stadionach). Ponadto od lat obserwujemy w wielu miastach europejskich, także polskich, bolesne zjawisko, jakim jest likwidacja lub ograniczanie działalności historycznych klubów sportowych o wieloletnich tradycjach, a także tak drastyczne i niezrozumiałe decyzje jak zabudowa boisk szkolnych, przeznaczanych na inne niż pierwotna funkcje – najczęściej dla komercyjnej zabudowy mieszkaniowej. Wymienione procesy są nie tylko niezwykle groźne dla społeczności miasta, ale i trudno odwracalne, a skutkiem ułomnej urbanistyki, czyli wadliwych decyzji przestrzennych, mogą być już odczuwalne konsekwencje, wpływające bezpośrednio na: a) obniżenie jakości życia, pogarszanie stanu zdrowia mieszkańców miast; b) pogorszenie jakości środowiska miasta (wskutek zabudowy biologicznie czynnych obszarów), silniejsze zanieczyszczenie atmosfery, gleby i wód; c) ułomny rozwój miasta spowodowany brakiem odpowiedniego udziału terenów zieleni otwartej, umożliwiającej aktywny codzienny wypoczynek – a więc budowanie tkanki miasta sprzeczne z koncepcją „zdrowego miasta”, zalecaną przez współczesną urbanistykę, jako zasada naczelna zrównoważonego rozwoju terenów zurbanizowanych. Problem niewystarczającej ilości i jakości terenów sportowo rekreacyjnych, których brak może przyczynić się do obniżenia jakości życia w mieście, wzrostu zachorowań z powodu chorób układu krążenia, nowotworów, chorób dróg oddechowych – znalazł miejsce w europejskiej literaturze naukowej odnoszącej się do zrównoważonego planowania miast, zarówno jako gorzka refleksja nad nieprzemyślaną praktyką gospodarki przestrzennej, jak i ostrzeżenie o głębokich, trudno odwracalnych konsekwencjach takiej polityki planowania, bez uwzględniania potrzeb zdrowotnych społeczności lokalnej (Chmielewski 2005, Pęski 1999, Pomorski 1998, Szulczewska 1996, Thompson 2007). Smutną, obserwowaną w wielu współczesnych miastach europejskich praktyką, jest brak skoordynowanych, kompleksowych działań planistycznych i administracyjnych kształtowania terenów zielonych, odpowiednio urządzonych dla spełniania ważnych społecznie funkcji sportowo-rekreacyjnych. Zbyt często tereny zielone, szczególnie w miastach polskich, są traktowane jako rezerwa pod inwestycje, co gorsza równie często tereny już urządzone jako wypoczynkowe – padają ofiarą nowych inwestycji miejskich. Na takie lekceważące traktowanie miejskich terenów sportu i wypoczynku nie powinno być społecznej zgody. W programach promocji zdrowia i zachowań pro-zdrowotnych konieczna jest konsekwencja. Trudno kształtować pożądane postawy aktywnego wypoczynku, realizować z przekonaniem hasła „sportu dla wszystkich”, „sportu w rodzinie”, jeżeli zabraknie właściwych warunków (terenów i urządzeń) niezbędnych dla ich realizacji (Dąbrowski 2006, Pawlikowska-Piechotka 2010, Torkildsen 2006, Wyrzykowski 2000). Niniejsza książka, jest przeznaczona dla studentów zarówno kierunku wychowania fizycznego jak i turystyki i rekreacji. Zawiera omówienie kilku najistotniejszych rodzajów terenów rekreacji w przestrzeni miasta: parków i ogrodów miejskich, terenów wypoczynku osiedlowego, placów zabaw dla dzieci oraz ogrodów działkowych. Praca nie wyczerpuje całego, bardzo obszernego i wielowątkowego zagadnienia. W sposób świadomy pominięto temat infrastruktury rekreacyjnej w lasach miejskich, klubach sportowych (pola golfowe, ośrodki sportów wodnych) i na terenach wypoczynku świątecznego, ponieważ ich specyfika wybiega już poza temat i zakres książki, jakim jest wypoczynek codzienny, blisko miejsca zamieszkania; wymagają specjalistycznego, osobnego omówienia. Natomiast, jako integralne zagadnienie, związane ściśle z planowaniem i urządzaniem terenów rekreacji, omówiono problem przygotowania terenów wypoczynku dla osób niepełnosprawnych, w tym wymagania stawiane dostępnym placom zabaw dla dzieci, ogrodom działkowym bez barier. Tej problematyce poświęcono osobny rozdział z uwagi na wieloletnie zaniedbania w tej dziedzinie (wynikające przede wszystkim z braku aktów normatywnych, ale także z braku profesjonalnych opracowań), a wpływające wciąż negatywnie na jakość życia codziennego osób niepełnosprawnych w polskich miastach. Stosunkowo dużo miejsca poświęcono historycznym tradycjom, ponieważ współczesne europejskie zasady kształtowania miejskich terenów wypoczynku mają swoje korzenie w świecie antycznym i były integralnym elementem koncepcji rozwoju miast w kolejnych epokach: średniowiecza, renesansu, oświecenia, w wiekach XIX i XX. Ponieważ towarzyszyły wszystkim etapom naszego rozwoju cywilizacyjnego, były zawsze obecne w europejskim środowisku mieszkalnym – wydaje się, że warto o tym pamiętać. Chociażby z tej przyczyny, że w tym kontekście bardziej zrozumiała jest potrzeba zachowania obszarów rekreacji w miastach, konieczność ochrony publicznych terenów zieleni przed likwidacją i zabudową – działań rozumianych nie jako wygórowane wymagania i zbytek, – ale oczywiste prawo mieszkańców współczesnych miast do wypoczynku w odpowiednio zagospodarowanym, bezpiecznym, dostępnym, pięknym i zdrowym środowisku.

Współczesnemu człowiekowi nie wystarcza już uprawianie aktywności tury-styczno-rekreacyjnych tylko dla miłego spędzania czasu wolnego. Dziś wielu z nas poszukując nowych doznań, podejmuje różnorodne wyzwania w świecie dzikiej natury. Na popularności zyskują zajęcia określane mianem rekreacji przygodowej, zaś fenomen ten stanowi przedmiot licznych badań i analiz. Bez względu na rodzaj uprawianej aktywności, coraz częściej przybierają one formy postrzegane jako ryzykowne. Wiąże się to z rosnącym zapotrzebowaniem na stymulację jej uczestników, aczkolwiek pewne trendy lub wręcz moda nie pozostają tu bez znaczenia (Walczak, Gracz, Tomczak 2011:50). Zjawisko to określone jest w literaturze przedmiotu jako poszukiwanie doznań – sensation seeking . Jak podkreśla Zuckerman (1994:27) niektórzy badacze utożsamiają poszukiwanie wrażeń z "poszukiwaniem ryzyka". Jednakże cecha ta – posiadająca silne podłoże biologiczne, opisuje "gotowość" do podejmowania ryzyka. Wybrana aktywność jest inicjowana w określonych warunkach dla osiągnięcia preferowanych przeżyć, które są postrzegane jako korzyści istotne z punktu widzenia jednostki. Owe doznania i korzyści są różne w zależności tak od typu aktywności, jak i od warunków jej uprawiania (Driver i in. 1987:205). Istnieje jednak duża zgodność co do tego, że czynnikiem konstytuującym rekreację przygodową jest właśnie ryzyko, natomiast przygoda doświadczana w trakcie rekreacji jest wynikiem interakcji uczestników z różnymi elementami środowiska: wodą, lasem, warunkami pogodowymi, itp. (Próchniak 2017:13). Atrakcyjne staje się uczestnictwo w takich formach, które stwarzają okazję do podnoszenia efektywności swoich działań w plenerze, a w konsekwencji wpływają na poczucie własnej skuteczności. Surwiwal w Polsce nie jest formą aktywności turystyczno-rekreacyjnej zu-pełnie nową – wyprawy realizujące w pewnym stopniu ideę surwiwalu organizowały już w latach pięćdziesiątych XX wieku Komisje Turystyki Górskiej PTTK w Warszawie i Krakowie. Były to tzw. obozy wędrowne turystyki kwalifikowanej, zwanej również wysoko kwalifikowaną lub też wyrypami. Zajęcia takie odbywały się głównie w odludnych częściach Bieszczad i Beskidu Niskiego. Dzikie tereny górskie, chaszcze, rwące rzeki, błotniste bezdroża i odludzia wymagały znacznego wysiłku, celowo dobranego ekwipunku i sporej wiedzy turystycznej. Uczestnicy uczyli się technik wędrówki i przetrwania w naturalnych warunkach, testowali własne możliwości – wszystko w poczuciu przeżywania życiowej przygody. Współcześnie surwiwal jest złożoną formą rekreacji i turystyki, realizowaną w wielu różnorodnych formach. W założeniach surowy i drakoński, coraz częściej przybiera łagodniejsze formy, wyjątkowo atrakcyjne zarówno dla młodzieży, jak i dorosłych. Istnieje jednak tendencja do tego, by każdy rodzaj aktywności ruchowej związanej z ryzykiem, wymagającej improwizacji i niosącej ze sobą duży ładunek emocji nazywać surwiwalem. Wpływ na taki stan rzeczy ma niezaprzeczalnie telewizja i Internet. Programy typu Selekcja czy Ultimate Survival – Szkoła przetrwania przyczyniły się co prawda do rozpropagowania surwiwalu, wykreowały jednak odrealniony obraz tej formy aktywności, z jednej strony przypisując jej nieprawdziwe właściwości, a z drugiej pokazując jej uczestników jako osoby obdarzone nadludzkimi cechami. Jedną z inicjatyw mogących wpłynąć na dalszą popularyzację surwiwalu jako formy turystyki i rekreacji, jest rozpoczęty przez Lasy Państwowe w listopadzie 2019 roku projekt udostępniania obszarów pilotażowych dla surwiwalu i bushcraftu. Jego istotą było wyznaczenie specjalnych obszarów leśnych o łącznej powierzchni ponad 65 tys. ha, gdzie miłośnicy surwiwalu i bushcraftu mogą uprawiać swoje hobby, w tym legalnie biwakować „na dziko”, bez obaw o naruszenie obowiązujących regulacji prawnych. Sukces przedsięwzięcia umożliwił w 2021 roku przekształcenie pilotażu w stały program Lasów Państwowych pod nazwą Zanocuj w lesie. Dostępność ponad 600 tys. ha terenów leśnych na terenie praktycznie wszystkich Nadleśnictw, będzie miała istotny wpływ na wzrost zainteresowania tą formą aktywności turystyczno-rekreacyjnej.

Pierwsze wydanie skryptu „Technika i metodyka nauczania snowboardu” opublikowane zostało w 2012 roku. Publikacja ta powstała z myślą o wszystkich osobach zainteresowanych wzbogaceniem swojej wiedzy dotyczącej szeroko ro-zumianego szkolenia snowboardowego. Bezpośrednią inspiracją do napisania skryptu było zapotrzebowanie uczestników kursów i specjalizacji instruktorskich ze snowboardu na pozycję piśmiennictwa, w której znaleźliby szczegółowe treści związane z przygotowaniem, organizowaniem i prowadzeniem szkolenia snowboardowego. Przez 11 lat od pierwszego wydania przeprowadziłem kilkadziesiąt obozów szkoleniowych ze snowboardu oraz kilkanaście specjalizacji i kursów in-struktorskich promując ponad 200 nowych instruktorów snowboardu. Zaangażowałem się również w działalność organizacyjną i szkoleniową Stowarzyszenia Instruktorów i Trenerów Snowboardu. Zebrane w tym czasie kolejne doświadczenia i wiedza w obszarach teorii i praktyki szkolenia snowboardowego zainspirowały mnie do uaktualnienia, uzupełnienia i dopełnienia treści w nowym wydaniu skryptu. W skrypcie szczegółowo opisano sposób wykonania większości ewolucji zjazdowych znajdujących się w systematyce nauczania snowboardu, uzupełnionych o 200 przykładowych ćwiczeń służących do nauczania i doskonalenia jazdy na desce. Zebrany materiał obejmuje zagadnienia dotyczące techniki i systematyki jazdy na desce, metodyki nauczania, bezpieczeństwa zajęć na stoku, organizacji i prowadzenia szkolenia snowboardowego z uwzględnieniem szczególnych potrzeb w nauczaniu dzieci. Przedstawione opracowanie stanowi przede wszystkim pomoc dydaktyczną dla studentów AWF Warszawa. Natomiast poprzez swój uniwersalny wymiar może służyć studentom innych uczelni wychowania fizycznego uczestniczącym w specjalizacjach instruktorskich ze snowboardu i obozach zimowych, a także wszystkim osobom biorącym udział lub organizującym kursy instruktorskie lub prowadzącym szkolenie snowboardowe. Publikacja powinna znaleźć odbiorców wśród przyszłych oraz obecnie pracujących instruktorów snowboardu, dla których będzie stanowić pomoc w organizacji procesu dydaktycznego, doborze ćwi-czeń i realizacji wykładów. Ma przygotować przyszłych instruktorów do pracy zawodowej, a dla pracujących stanowić kompendium wiedzy metodyczno-szkoleniowej.

WSTĘP Jedno z pierwszych pytań, które stawiam studentom Podyplomowych Studiów Psychologii Sportu w warszawskiej AWF na pierwszym wykładzie z przedmiotu Psychologia sportu jako nauka dotyczy tego, czy psychologia sportu stanowi samodzielną subdyscyplinę psychologii. Zwykle zgadzamy się, że ma ona swoisty przedmiot badania. Zgodnie z definicją sformułowaną w 1996 przez FEPSAC (Europejską Federację Psychologii Sportu) psychologia sportu zajmuje się badaniem psychologicznych podstaw, procesów i efektów aktywności sportowej. Czy posługuje się jednak „własnymi”, specyficznymi dla sportu narzędziami pomiaru? Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca w odniesieniu do światowej psychologii sportu, istnieje bowiem wiele narzędzi do badania specyficznych dla sportu bądź ujawniających się w aktywności sportowej właściwości psychicznych np. lęku związanego ze współzawodnictwem sportowym, motywacji osiągnięć czy strategii radzenia sobie ze stresem w rywalizacji sportowej. Zdecydowanie trudniej jest wskazać dostępne w języku polskim skale i kwestionariusze odnoszące się do zachowania w kontekście sportowym. Zwykle zachęcam wtedy studentów do przystosowania do warunków polskich istniejących narzędzi jak i tworzenia własnych skal do badania istotnych w aktywności sportowej właściwości psychicznych. W niniejszej monografii przedstawiamy efekty pracy młodych psychologów sportu, którzy podjęli trud adaptacji kulturowej znanych i uznanych narzędzi pomiarowych jak Skala do badania lęku związanego ze współzawodnictwem SCAT i Skala do badania intensywności stanu lęku CSAI-2R Martensa, Inwentarz Pewności Siebie w Sporcie TSCI Vealey, Skala Zachowań Trenerskich CBS-S autorstwa Cote’a, Yardleya i Haya, Skala Przywództwa w Sporcie LSS Chelladuraia i Saleha, Kwestionariusz Radzenia Sobie ze Stresem w Sporcie CICS Goudreau i Blondina, Skala Uzależnienia od Ćwiczeń EDS Hausenblas i Symons Downs, Kwestionariusz Motywacji do Tańca, którego autorami są Maraz, Király, Urbán, Griffiths i Demetrovics, Kwestionariusz Odporności Psychicznej Sportowca SMTQ Shearda i współautorów, Kwestionariusza Stanu Flow w Sporcie Jackson i Marsh oraz Kwestionariusza do badania wypalenia w sporcie – Athlete Burnout Questionnaire (ABQ) autorstwa T. D. Raedeke’a i A. L. Smitha. Prezentujemy także oryginalne narzędzia do badania perfekcjonizmu i poczucia lokalizacji kontroli w sporcie. Wszystkie prezentowane tu skale zostały ocenione pod względem psychometrycznym i spełniają wymagania stawiane psychologicznym narzędziom badawczym. W imieniu wszystkich autorów wyrażam nadzieję, że stworzone przez nas narzędzia okażą się przydatne polskim psychologom sportu i aktywności fizycznej, zarówno zajmującym się prowadzeniem badań naukowych jak i działalnością praktyczną. Zależy nam na tym, by były one dostępne dla wszystkich psychologów zainteresowanych ich wykorzystaniem, dlatego Autorzy już w monografii udostępniają zaprezentowane od strony psychometrycznej skale. Prosimy równocześnie, by stworzonymi przez nas narzędziami posługiwały się jedynie osoby do tego uprawnione, posiadające tytuł zawodowy psychologa lub studiujące psychologię. Monika Guszkowska